هدف از نزول سوره لقمان
برخی سوره‌های قرآن شأن نزول خاصی ندارند و می‌توان گفت هدف از نزول آن‌ها تبیین و توضیح محتوای سوره برای مردم است. سوره مبارکه لقمان دارای 34 آیه و براساس ترتیب کتاب قرآن‌کریم سی و یکمین سوره می‌باشد. این سوره را به آن جهت لقمان می‌گویند که نام حضرت لقمان در تمام قرآن دو بار آن هم در همین سوره آمده و خداوند در این سوره موعظه‌ها و نصیحت‌های لقمان به فرزندش را با سبک و شیوه زیبایی بیان کرده است.
به همین خاطر، به دلیل تجلیل از مقام معنوی و علمی لقمان و بزرگی سخنان حکمت‌آمیز او، این سوره به نام وی نامگذاری شده است.
سوره لقمان نکات آموزنده فراوانی را در بر دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
1. اشاره به حروف مقطعه و رمزی.
2. اشاره به عظمت و اهمیت قرآن و نقش سازنده و اهداف بزرگ آن.
3. این سوره انسان‌ها را به طور کلی به دو دسته و گروه تقسیم می‌کند، یک گروه، نیکوکاران و صالحان و گروه دوم، گمراهان و مستکبران، سپس قسمت هایی از اعمال ،صفات و نشانه‌های آنان را توضیح می‌دهد، بعد عاقبت کار هر دو گروه را در دنیا و آخرت ترسیم می‌کند.
4. در قسمتی دیگر از آیات این سوره، به این نکته اشاره شده که زمین و آسمان‌ها بدون تکیه‌گاه و بدون ستون و با پایه‌های نامرئی در میان فضا معلق هستند، این واقعیت در آیه 10 این سوره آمده که از یک راز بزرگ علمی، یعنی نیروی جاذبه، پرده برداشته و یکی از جنبه‌ها و ابعاد اعجاز و معجزات قرآن به شمار می‌رود.
5. در قسمتی دیگر از این سوره به موعظه‌ها و نصیحت‌های آموزنده و حکمت‌آمیز حضرت لقمان نسبت به فرزندش که در ضمن آیه 12 تا 19، سخنان حکیمانه و مهم و آموزنده‌ای از زبان آن دانشمند حکیم آمده است.
6. حقوق والدین و لزوم اطاعت از فرمان آنان و خدمت و حفظ حرمت آن‌ها و رعایت حدود شرعی و حقوق پدر و مادر قسمتی دیگر از این سوره می‌باشد.
7. در بخشی دیگر از سوره لقمان، درباره وسعت و بزرگی جهان خلقت و آفرینش که بی‌نهایت گسترده و بزرگ می‌باشد و نیز درباره اسرار و پدیده‌های شگفت‌انگیز که غیر قابل شمارش هستند و همچنین درباره کتاب بزرگ هستی که با قلم پر قدرت خداوند متعال نگاشته شده و صفحات آن بی‌شمار و در هر ورقش معرفت کردگار و در هر سطرش کلمات بی‌شمار به چشم می‌خورد، سخن گفته شده است.
برگ درختان سبز در نظر هوشیارهر ورقش دفتری است، معرفت کردگار
8. در قسمتی دیگر از این سوره آیات و نشانه‌های توحید، خداشناسی، قدرت و عظمت و بزرگی خداوند متعال، دلایل و برهان‌های وجود خداوند، بیان شده است.
9. در بخش دیگری از سوره مذکور به یک نکته اشاره شده که انسان تا گرفتار دام مصیبت و بلاست، عاجز و درمانده، روی نیاز به سوی خدا می‌کند و تمام امیدش به او است؛ ولی همین که رهایی یافت، خدا و لطف او را به دست فراموشی می‌سپارد و به نا شکری و نا فرمانی می‌پردازد.
10. در بخشی دیگر از این سوره خداوند متعال برخی از صحنه‌ها، اموال و اوضاع وحشت‌انگیز روز قیامت را بیان می‌کند که انسان در این دنیای فانی و زودگذر از آن صحنه‌ها و اوضاع غافل است.
11. در قسمت پایانی سوره، به پنج علم از علوم که اختصاص به خداوند متعال دارند و غیر از او کسی از آن اطلاع ندارد اشاره می‌شود که آن‌ها عبارتند از: زمانی برپایی روز قیامت، نزول باران و تعداد قطرات و آثار و خصوصیات آن، آن‌چه در رحم مادران قرار دارد؛ فردا چه سرنوشتی در انتظار انسان است؛ انسان در کجا و چگونه خواهد مرد.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 17 ،ص 5 ـ 6، دارالکتب الاسلامیه، تهران ، برنامه رایانه‌ای صراط، تهیه شده توسط مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.)
از نکات یاد شده معلوم می‌شود غرض از این سوره دعوت به توحید و ایمان به معاد و عمل به احکام و دستورات دین است. پس این سوره نازل شد تا اصول عقاید و کلیات اسلام را بیان فرماید. همچنین آیاتی از این سوره درباره بعضی از مشرکین نازل شده، که مردم را از راه خدا و شنیدن قرآن منع می‌کردند. و این سوره در برابر گفته‌ها و داستانهای سر گرم کننده آنان، مقداری از داستان لقمان و مواعظش را آورده است.(ترجمه المیزان، سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، ج 16، ص 328، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی؛.)
