تواضع‏ ، اولین نشانه بندگان خوب خدا !

در این آیه لقمان به فرزندش مى‏گوید: در زمین متکبرانه راه نرو ؛ « لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً » و در سوره‏ى فرقان ، اوّلین نشانه‏ى بندگان خوب خدا ، حرکت متواضعانه‏ى آنهاست : «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» (فرقان، 63)

یکى از اسرار نماز که در سجده‏ى آن بلندترین نقطه بدن را (حد اقل در هر شبانه روز 34 مرتبه در هفده رکعت نماز واجب) روى خاک مى‏گزاریم ، دورى از تکبّر ، غرور و تواضع در برابر خداوند است .

گرچه تواضع در برابر تمام انسان‏ها لازم است ، امّا در برابر والدین، استاد و مؤمنان لازم‏تر است .

به عبارتی طبق فرمایشات دین ، تواضع در برابر مؤمنان، از نشانه‏هاى برجسته‏ى اهل ایمان است : «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ» (مائده، 54) بر خلاف تقاضاى متکبّران که پیشنهاد دور کردن فقرا را از انبیا داشتند ، آن بزرگواران مى‏فرمودند : ما هرگز آنان را طرد نمى‏کنیم : « وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذِینَ آمَنُوا » (هود، 29)

انسانِ ضعیف و ناتوانى که از خاک و نطفه آفریده شده ، و در آینده نیز مردارى بیش نخواهد بود، چرا تکبّر مى‏کند؟!

مگر علم محدود او با فراموشى آسیب‏پذیر نیست ؟! مگر زیبایى ، قدرت ، شهرت و ثروت او ، زوال‏پذیر نیست ؟!

مگر بیمارى ، فقر و مرگ را در جامعه ندیده است؟! مگر توانایى‏هاى او نابود شدنى نیست ؟! پس براى چه تکبّر مى‏کند ؟! قرآن مى‏فرماید : متکبّرانه راه نروید که زمین سوراخ نمى‏شود ، گردن‏کشى نکنید که از کوه‏ها بلندتر نمى‏شوید : «وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا»  (اسراء، 38)

شخص اوّل آفرینش که پیامبر اکرم (صلى اللَّه علیه و آله) است، آن گونه مى‏نشست که هیچ امتیازى بر دیگران نداشت و افرادى که وارد مجلس مى‏شدند و حضرت را نمى‏شناختند، مى‏پرسیدند: کدام یک از شما پیامبر است؟ « ایکم رسول الله» 

نمونه ‏هایى از تواضع اولیاى الهى

1ـ شخص اوّل آفرینش که پیامبر اکرم (صلى اللَّه علیه و آله) است، آن گونه مى‏نشست که هیچ امتیازى بر دیگران نداشت و افرادى که وارد مجلس مى‏شدند و حضرت را نمى‏شناختند ، مى‏پرسیدند:

کدام یک از شما پیامبر است؟ « ایکم رسول الله»  (بحار، ج 47، ص 47)

2ـ در سفرى که براى تهیه غذا هر کس کارى را به عهده گرفت، پیامبر نیز کارى را به عهده گرفت و فرمود: جمع کردن هیزم با من. (بحار، ج 47، سیره پیامبر)

3ـ همین که پیامبر اکرم (صلى اللَّه علیه و آله) دیدند براى نشستنِ بعضى فرش نیست ، عباى خود را دادند تا چند نفرى روى عباى حضرت بنشینند . (بحار، ج 16، ص 235)

پوشیدن لباس ساده، سوار شدن بر الاغ برهنه ، شیر دوشیدن، هم‏نشینى با بردگان ، سلام کردن به اطفال ، وصله کردن کفش و لباس ، پذیرفتن دعوت مردم ، جارو کردن منزل ، دست دادن به تمام افراد و سبک نشمردن غذا از سیره‏هاى حضرت بود . (بحار، ج 16، ص 155 و بحار، ج 73، ص 208)

4ـ برخى شیعیان خواستند به احترام امام صادق علیه السلام حمّام را خلوت و به اصطلاح قُرق کنند، حضرت اجازه نداد و فرمود: « لا حاجة لى فى ذلک المؤمن اخف من ذلک ؛ نیازى به این کار نیست، زندگى مؤمن ساده‏تر از این تشریفات است .» (بحار، ج 47، ص 47)

5 ـ هر چه اصرار کردند که سفره‏ى امام رضا (علیه السلام) از سفره غلامان جدا باشد، آن حضرت نپذیرفت .

6ـ شخصى در حمّام ، امام رضا (علیه السلام) را نشناخت و از او خواست تا او را کیسه بکشد ، حضرت بدون معرّفى خود و با کمال وقار تقاضاى او را قبول کرد . همین که آن شخص حضرت را شناخت ، شروع به عذرخواهى کرد وحضرت نیز او را دلدارى دادند .  (بحار، ج 49، ص 99)

 

نشانه هایی از تواضع

از نشانه‏هاى تواضع ، پذیرفتن پیشنهاد و انتقاد دیگران و نشستن در پایین‏تر از جایى است که در شأن اوست .